jueves, 28 de octubre de 2010

Eu non te espero

Rezan así as bandeirolas vermellas que penduran dun bo número de fiestras da zona vella compostelá por mor da visita fugaz que Ratzinger fará a Galicia na fin de semana do vindeiro 6 de novembro. Máis dun turista despistaráse ante tal diseminación. Convertéronse en todo un éxito de marketing e, aínda que empezaron a distribuirse en lugares de afluencia minoritaria, espállanse tal cal cogomelos. Será polo tempo, que lles é propicio. Non é para menos.

Redactar unha opinión ponderada sobre a Igrexa Católica é sempre un exercicio de equilibrismo con riscos e, xa postos, tampouco pretendo manter a equidistancia neste asunto. A organización (non así e, necesariamente, a fe mailo influxo inequívoco que esta tivo na cultura europea e occidental) arrastra unha longa e gris traxectoria (tamén, todo hai que dicilo, repleta de exemplos de solidariedade e compromiso social) e non faría falla botar man das enciclopedias mais completas para lembrar episodios infames como as Cruzadas ou a sempre latente pulsión maniquea, fonte inesgotable de violencia e conflitos, a obsesiva e inquisitorial queima de bruxas, a postura mantida nos momentos previos e ao longo da Guerra Civil española (“Que la ira de Dios caiga sobre España si la República persevera”, segundo o cardenal de Burgos Pedro Segura, en 1931), a bendición do franquismo ou mesmo a relación ambigua co nazismo. Para qué recordar todo iso?

Case é o de menos neste preciso intre. Pura anécdota, xa que o pasado non se pode mudar. O que si debemos é aportar un pouco de cordura, defender a racionalidade constitucional e tratar de superar conxuntamente traumas dunha Transición que, especialmente neste eido, se dilata no tempo mais do asumible. Porque non é xusto nin moral, tendo en conta o momento económico, que os custes da visita do xefe dun estado teocrático e antidemocrático se repartan por igual entre tódolos contribuíntes de xeito obrigatorio. Enténdese ben que a seguridade si, coma a de calquera outra viaxe dun xefe de estado ou de goberno estranxeiro, pero faise máis complicado cando, a maiores diso, o dispendio (3 millóns de euros de fondos públicos, 6.500 euros por minuto) se executa para recibir á cabeza visible dunha confesión relixiosa concreta. Mais aínda cando hai unha pluralidade delas e o fenómeno migratorio mudou por completo a nosa realidade. Onde vai o estado aconfesional? E a austeridade? Faríase o mesmo se o convidado fose o Dalai Lama ou o líder da igrexa maradoniana? Non abonda coa desmesurada financiación que reciben xa? Non deberían contribuír exclusivamente os seus fieis? A veces penso que, no noso nivel, a breve experiencia do goberno de progreso foi claramente insuficiente: Galicia recupera o seu estado natural, e volve a ser un ermo civil onde poucos alzan a voz ante os abusos.

A propaganda da Xunta quere vender que os beneficios serán altísimos e as contrapartidas pouco menos que infinitas: per saecula saeculorum. Todo un choio. Paco Vázquez asegura que a visita “non ten prezo”. Algo así como aquel memorable anuncio dunha coñecida marca de tarxetas de crédito. A ver se hai sorte e non se converte nunha ganga para os de sempre, como aconteceu en Valencia! Prefiro non pensar nos libros de texto que poderían mercarse para os colexios, o número de comedores escolares e liñas de Noitebús que poderían manterse ou as actuacións proveitosas para as maiorías que puideran acometerse.

É curioso e desalentador comprobar como a crise alimenta un discurso que incide na necesidade de erradicar as subvencións para axudar a soster ferramentas indispensables do sistema democrático (como son as televisións públicas, os partidos políticos, sindicatos, etc...) pero non plantexamos nunca deixar de invertir, con cartos de todos, en actos superficiais e para organizacións de cuestionable compromiso con ese mesmo sistema. Feijóo fala ultimamente de “autonomismo extrovertido”. Será todo esto exemplo de “liberalismo introvertido”, de “liberalismo invertido” ou mais ben unha calculada confusión e unha autopromoción mais? Porque non vexo liberalismo por ningures. Non sei vostedes se poden clarexarme algo. Con estes vimbios eu tampouco o espero.


Para acompañar: Sinead O´Connor-War

jueves, 21 de octubre de 2010

Tea Party de toda a vida

(este artigo ten partes calcadas, ao final, doutro publicado no blog en Agosto de 2009: Os de sempre)

Tardou en chegar mais do previsto a toma en consideración dos serios riscos que plantexan as similitudes entre a ala mais reaccionaria da dereita española e a corrente fanática chamada a invadir o corpo do Partido Republicano norteamericano. Aínda que xa se viña alertando da xestación dunha nova revolución conservadora, fundamentalmente dende sectores do mundo académico e do pensamento, parece que non foi ata a semana pasada cando se empezou a falar abertamente disto en España. Coincidiu cunha entrevista a Esperanza Aguirre na TVE, onde recoñeceu sen ambaxes identificarse cos valores e principios básicos deste grupo de presión extremista.

Non está claro quen sustenta e financia (aínda que se intúe) a campaña mediática do movemento pero a simplicidade das súas mensaxes (baseadas nun racismo patolóxico, rural, antiintelectual e nacionalista furibundo, na homofobia, nun sádico conservadurimo moral e no antiestatismo mais radical) está conseguindo mobilizar espazos habitualmente apáticos. Os representantes aos que apoian desbancan, por todo o mapa, líderes consagrados con perfil mais moderado e convencional de cara ás vindeiras lexislativas. As mensaxes da canle Fox actúan como engranaxe dunha maquinaria concebida para tensionar o clima e a convivenza social, establecendo unha liña de confrontación hiperbólica fronte a Obama. Din defender o orixinalismo, unha volta ás orixes filosófico-constitucionais, inspirándose no Motín do Té do S.XVIII. Incongruencia maiúscula, pois aquelas beben dos ideais da Ilustración. A súa ideoloxía provocou unha situación que os fai regresar fornecidos de odio.

Algo semellante vemos coa maioría dos que se din liberais por aquí. Polo tanto, atópanse paralelismos cos núcleos de poder da actual dereita española. Predicadores e altofalantes antiperiodísticos non faltan (fálase do TDT Party, en referencia á proliferación de canles desta corda), e a radicalización do discurso dende a derrota de 2004 (inmigración, nacionalismo negador e supremacismo linguístico, rexeite de calquera medida que conleve extensión de dereitos individuais, etc...) faise patente. Algúns, nun aceno humorístico, falan tamén do Carajillo Party. E en Galicia temos a nosa propia versión: o Augardente Party, representado nos Feijóo, Rueda, Jesús Vázquez e compañía. Pero penso que, en certa maneira, supón un xeito de desviar a atención e, por seducción propagandística e mimetismo, cáese no erro da marca Tea Party e da suposta aparición dunha dereita reinventada e atractiva ao desprender apariencia contra-establishment. Aínda que leve a un apuntalamento da súa faciana mais agresiva e inxusta.

En calquera caso, aquí o orixinalismo non descansaría nunca nos principios dunha constitución liberal, senón en algo moi próximo ás Leis Fundamentais do Movemento. Por eso prefiro coincidir coa conceptualización de Bernart Muniesa, historiador da Universidade de Barcelona. Fala dos de sempre para referirse aos que se opuxeron en todo momento ao progreso e desenvolvemento democrático, enfrontándose sistemáticamente aos sucesivos intentos de modernización: dende a volta dos Borbóns, con Fernando VII, e salvo os breves momentos de esperanza que representaron o Trienio Liberal, o Bienio Progresista, o Sexenio Revolucionario, e a I e II República os de sempre apadriñaron as posturas máis reaccionarias, que culminarían nunha Guerra Civil espantosa e nunha ditadura militar-fascista que durou case 40 anos. Os de sempre foron os que, coa desaparición física do ditador, lexitimaron a aberración franquista e seguiron latentes primeiro en Alianza Popular e hoxe, aínda, na cúpula do Partido Popular. Os que continúan sen desvencellarse do pasado e mesmo o reivindican como etapa próspera, de “extraordinaria placidez”. Non hai Tea Party, son os de toda a vida, aquí e alí.


viernes, 15 de octubre de 2010

Volve Massiel


“La, La, La....”
Dúo Dinámico (non confundir cos castizos Paco e Carlos). Tema interpretado en Eurovisión ´68 por Massiel logo de apartar a Joan Manuel Serrat pola súa teima de facelo en catalán.

A crise económica supón unha crúa traxedia no inmediato, e tamén no longo prazo. Sabemos dende cativos que coas “cousas de comer” non se xoga, pero a desfeita definitiva diríxese principalmente ao cerebro dos que manteñen os intestinos cun réxime alimenticio rigoroso porque non queda outra, ou ao daquel que padece insomnio por mor das contas e se refuxia prendendo Telecinco, consumindo as miserias da “princesa do pobo” e amigos. Algúns deles, sen decatarse, futuros desposuídos. En realidade ninguén é alleo ao gran estrago do capitalismo ferido.

Débese lembrar sempre que na orixe desta colosal farsa instancias como a Unión Europea, o Goberno norteamericano ou o FMI extorsionaron ao Goberno español baixo ameaza explícita, consistente en desincentivar a inversión internacional para condenar o porvir, facendo posible así que entregase a bolsa (e as vidas de moitos) cunha cifra de 90.000 millóns de euros para salvar a caluga dos responsables da burbulla inmobiliaria (a banca) sen retocar a fiscalidade para as rendas mais altas nin crear impostos para as grandes fortunas, nin tampouco reducindo os orzamentos en Defensa (8.000 millóns anuais), os destinados a soster a Igrexa católica (6.000 millóns) ou a partida concedida graciosamente á Casa Real (9 millóns). Pasando por riba da democracia social nun alarde de violencia sistémica e continuada inaudita.

Saturno devorando aos seus fillos: namentras, cinco millóns de desempregados, traballadores precarios, autónomos, mozos e xubilados, dependentes, pequenos funcionarios e mulleres asalariadas pagan as consecuencias e séntense desconcertados, orfos. Mesmo enganados e vexados. É comprensible que o descontento sexa alarmante. Describe ben esta realidade Ignacio Ramonet nas liñas de Le Monde Diplomatique, no seu número de Outubro.

O contexto, como xa se ten repetido, é propicio para que agromen líderes políticos mediocres, irresponsables e sen escrúpulos. Propicio para que unha sobredose de populismo se estenda coma un cancro e termine por esgotar o pouco creto que queda na maioría das institucións democráticas, nomeadamente os partidos políticos. Esa peste justiniana percorre Europa enérxica e vertixinosamente, chegando ao Finisterre ibérico coa mesma forza destructora que por alá arriba. Na cidade de A Coruña (nome oficial, nada que ver coa súa pronunciación e/ou traducción a calquera idioma) apareceu unha versión ultramellorada de Sir Paco Vázquez, alcalde de alcaldes, tendo posibilidades certas de acadar o goberno de María Pita: Carlos Negreira (por qué non mudar a Negrera?).

Recordan a despedida do primeiro cando marchou ao Vaticano? Pescuden na hemeroteca si é preciso. “Suspiros de España” mais reivindicación de laísmo con Massiel como fío musical. Escopeta nacional. Esquezamos a tristura da crise cunha melodía alegre e animosa!

O candidato popular tira de estereotipado manual do bo coruñesista (o estereotipo nunca aporta nada) e presenta a súa candidatura coa proposta-estrela, envolta na eterna e artificial polémica: electoralismo do mais baixo perfil. Demagoxia de alto voltaxe. Clase maxistral, fast food, de como desviar a atención do que de verdade importa sen comprometerse coa política que merece a pena. E faino insinuando que é o mais fiel amante da súa cidade, o que mais se asemella ao cidadán-tipo. Vaia desprezo! Moi sabio e acaído o refraneiro popular cando fala do abuso: “Tanto lle quere o demo aos fillos que ata lles saca os ollos”. Aquí os ollos son a esencia dos lugares. O topónimo. O nome de seu.

Pasado o trámite das eleccións a promesa imposible caerá no esquecemento. Porque si seguimos a lóxica dos galegófobos, hoxe envalentonados e cebados pola crise, chegariamos a absurdos monumentais e retrocederiamos décadas. En branco e negro: ”La, la, la...”

martes, 5 de octubre de 2010

Zapatero e os imponderables


Facer unha defensa de Zapatero, por morna que sexa, cunha taxa de aprobación nas enquisas que non supera o 25% despois da súa particular “semana tráxica” é case un acto heroico. Mais parece tamén oportuno botar man da memoria para lembrar a chegada á Moncloa como unha lufada de ar fresco que renovou as ilusións da maioría da esquerda social, agochada e ninguneada ao longo de oito anos. Despois da resaca do felipismo e o conseguinte paso polo diván.

O segundo acto do aznarato producira unha sensación de asfixia en amplos sectores da poboación. Significara a antítese do que representaba o daquela inxenuo político leonés: a concepción cesarista do poder e a xenreira fronte a todo e fronte a todos, a promoción do rancor e a instauración da crispación como trazo definitorio da vida pública, os delirios de grandeza e a deriva fachendosa e mentireira xunto coa conxugación de tódolos prexuízos e dogmas tradicionais da dereita española (reconquista de Perejil incluída) tivera un efecto aglutinador para unha esquerda mobilizada da man da nefasta xestión da catástrofe ecolóxica que ocasionara o afundimento do Prestige, e da obstinación por acompañar a Bush na aventura criminal e imperialista das invasións en Oriente Medio. O que puxera ao estado español no punto de mira do yihadismo. O aproveitamento dun ciclo económico expansivo e a entrada no Euro colocaran a xestión de Aznar a ollos de boa parte da prensa e chancelarías internacionais preto do “milagre”, aínda que dos custos sociais daquel crecemento se fale menos. Ao neofranquismo íalle tan ben como a etapa inmediatamente anterior ao tardofranquismo. Placidez e sensación de bonanza para o estómago agradecido, pero crecente inestabilidade sociopolítica. O obxectivo era borrar a propia política pero en democracia é imposible.

Visto o acontecido nas primarias do PSOE madrileño pregúntome como uns seres tan “endiañados” como Zapatero e Rubalcaba (este curtido en mil batallas nos escuros sumidoiros do aparello do Estado e capaz de planificar o 11-M para subvertir a orde constitucional, segundo a conspiranoia da Brunete mediática) non puideron evitar o triunfo dun líder emerxente como Tomás Gómez. Ao final, sen pretendelo (ou si?) e sendo unha operación democrática e mediática exitosa, puideran resultar mais perxudiciais para o PP do que espera.

Hoxe semella unha verdade incontestable que daquela imaxe de presidente fresco e que cumpriu axilmente a promesa de retirar o exército de Iraq, que recompuxo relacións cos veciños europeos, co Magreb e con Latinoamérica, que retou a unha Igrexa reticente a desvincularse do seu pasado nacionalcatólico mediante leis que estendían dereitos e liberdades para mulleres e homosexuais e lle restaba influencia no ámbito educativo, que visitou Mauthausen arroupado por bandeiras tricolores, que impulsou a Lei da Memoria Histórica e procurou potenciar a faceta federalizante do estado e o seu autorecoñecemento plurinacional, que intentou a paz en Euskadi mediante o diálogo e mantivo unha notable xestión económica acompañada dunha convencida sensibilidade social, cívica e tolerante co pluralismo, ata que estalou a crise, queda mais ben pouco. Pero sigue sendo o activo fundamental do PSOE. Era un home inexperto, reflexivo e de boas intencións, escudriñado e ben retratado por Suso de Toro no ensaio Madeira de Zapatero, cumpridor dos esquemas que tamén debuxaba o autor galego en Outra idea de España. Pero descubriu de súpeto a realpolitik. A crise e as consecuencias derivadas obrigan. Barren gobernos por Europa adiante tal cal naipes. Crise concebida e provocada por neocons para voltar reforzados.

A ofensiva implacable da que foi e é obxecto, os propios erros de cálculo e vacilacións e o desgaste inmanente ao exercicio do cargo fan deste o momento mais perigoso para a continuidade do proxecto político que encarna dende fai xa unha década. A dereita e os seus altofalantes seguirán insistindo na apertura dunha nova era, bautizada interesadamente como “o post-zapaterismo”. Pero cómpre recordar que a política é tamén un estado de ánimo suxeita a imponderables. En 2009 Rajoy era un cadáver político acosado en tódolos flancos, pero a vitoria inesperada dun Feijóo que se permite o luxo de non gobernar, o resultado nas eleccións europeas e a crise insufláronlle expectativas. Aínda que o momento non se preste ao optimismo todo pode cambiar unha vez mais.


Para acompañar: La maza-Silvio Rodríguez